Aort damarı kalpten çıkan ana arter olup, göğüs ve karında olmak üzere ikiye ayrılır. Aorta tıpkı belediyenin binalara su taşımak için caddelere döşediği geniş borulara benzemektedir. Bu borulardan bütün muhtaçlık sahiplerinin su aldığı üzere aortadan da bütün doku ve organlarımız atardamarlar vasıtasıyla gerekli olan kanı alırlar.
Aort damarımızın genişliği kişinin ırkına, beden alanına, cinsiyetine, yaşına bağlı olarak değişiklikler göstermektedir. Genel olarak ortalama aort çapı 2,5-3,7 ortasında değişiklik gösterir. Lakin ölçümlerde aort çapının beklenen yada olması gerekenden %50 daha fazla ölçülmesi anevrizma olarak nitelendirilir. Yani aort çapı 3cm beklenen kimsede 4.5 cm ölçülürse anevrizmadan kelam edilir.
Aort duvarı üç katmandan oluşmaktadır. Orta katmanında her kalp atımında genişleyip tekrar eski halini almasını sağlayan ve yüksek kan basıncına karşı genişlemesini engelleyen kollajen ve elastik lameller bulunmaktadır. Bu kollajen ve elastin ölçüsü aortun göğüs içerisindeki kısmında hayli yüksek oranda bulunurken, karın içerisine yanlışsız inildikçe bu oran % 50 oranında azalma gösterir. Buna bağlı aort damarı genişlemelerinin %75’i karın içerisindeki kısımda %25’i ise göğüs içerisindeki kısımda gelişir. Yaşlanma ve sigara kullanımı kollajen ve elastin imalini azaltarak anevrizma gelişimine yer hazırlar. Ayrıyeten kollajen ve elastin üretiminde bozukluğa neden olan marfan sendromu üzere pek çok genetik hastalıklar da bulunmaktadır.
Aort damarındaki bu genişlemeler sıklıkla ani vefatlar ile neticelenen çok önemli komplikasyonlara yer hazırlar. Bunların başında aortun en geniş ve en incelmiş yerinden yırtılarak kanın göğüs yahut karın boşluğuna ani boşalması gelmektedir. Bu tablo sıklıkla ani vefatlar ile neticelenmektedir.
Başka kıymetli komplikasyonu ise aort diseksiyonu olarak nitelendirilen aortun incelen iç katmanının yırtılması ile kanın orta katmana geçerek duvarda bütün aorta ve kolları boyunca ilerlemesidir. Böylelikle kalpten çıkan kanın bir kısmı uydurma yolda yani duvar içerisinde, başkası de olağan yolda ilerler. Duvarı iki katmana ayırarak ilerleyen kan aorttan çıkan ve organlara giden atardamara da uzanarak, bu organların beslenmesini bozar. Buna bağlı, aort kapağında bozulma, kalp krizi, inme, felç, böbrek yetmezliği, bağırsaklarda beslenme bozukluğu, bacaklarda beslenme bozuluğu, şok üzere pek çok komplikasyon gelişir.
Diseksiyona bağlı hastaların %40’ında ani mevt gelişir.
Yapılan otopsilerde kalp krizi nedeniyle ani ölüm geliştiği düşünülen hastaların kıymetli kısmının aort diseksiyonu nedeniyle olduğu saptanmıştır.
Aort diseksiyonu nedeniyle yatırılan hastalar ameliyat edilmeden bekletilirse iki gün içerisinde bu hastaların da %90’ ı kaybedilir.
Bu önemli komplikasyonlarından ötürü aort anevrizması İÇİMİZDEKİ SAATLİ BOMBA olarak da nitelendirilir.
Komplikasyon gelişmeden yapılan anevrizma ameliyatlarının riski çok çok düşüktür. Komplikasyon gelişenlerde ani vefat riski ve ameliyatın riski çok artmaktadır. Bu nedenle, öncelikle zamanı gelen hastaların gecikirilmeden ameliyatları yapılmalıdır.
Aort damarında genişleme yahut anevrizma bulunan ve takip edilen kimseler gerekli kurallara uymadıkları takdirde bu çok hayati komplikasyonlar ile karşılaşabilirler.
Bu kuralların başında;
-
Genişlemenin nedeninin saptanması büyük değer arzetmektedir.
-
Zira aort damarında genişleme olan ve iki yaprakçıklı aort kapakçığına yahut marfan üzere genetik kollejen doku hastalığına sahip olan hastalar, genetik hastalığı olmayan, üç yaprakçıklı aort kapakçığı olan hastalara nazaran yüksek büyüme suratı ve risklerine sahiptirler. Bu hastalarda tedbirlerimizi daha sıkı almak durumunda kalırız.
-
Tansiyon denetimi: yüksek tansiyon kesinlikle olağan seviyelere çekilmesi gerekmektedir. Tansiyonu olağan dahi olsa beta bloker cinsi ilacı kullanmalıdır.
-
Obeziteden kaçınılması gerekir
-
Beslenmeye dikkat edilmesi gerekmektedir. Anevrizmaya neden olan faktörlerin başında damar sertliği (Ateroskleroz) gelişir. Bundan ötürü kolestrolden güçlü yağlı ve tuzlu besinlerden uzak durulmalıdır.
-
Sigara kullanımından mutlak sakınılması gerekmektedir: Sigara kullanan bireylerde kullanmayanlara nazaran genişleme suratı ortalama 2-4 misli artış göstermektedir. Bu oran kronik akciğer hastalığı gelişenlerde daha fazla artış göstermektedir.
-
Tertipli yürüyüşler yapılmalı, yarışlı sporlardan uzak durulmalıdır.
-
Nefesini tutarak yapılan tartı kaldırma üzere hareketler yahut sportif faliyetlerden kaçınılmalıdır.
-
Sportif faliyetler esnasında sistemli olarak nefes alıp nefes verme süreci yapılmalıdır.
-
Kabızlık önleyici beslenme ve önlemler alınmalıdır
-
Periyodik takipleri nizamlı olarak yapılmalıdır:
Aort çapı 3.5-4 cm ortasında saptanan hastaların yıllık, 4-5 cm ortasında ise 6 aylık takipleri yapılmalıdır. Abdominal aort anevrizmalarında ultrason ile çıkan aort anevrizmalarında ise EKO ile takipleri yapılabilir. Artış saptanan olgularda kesin kıymetlendirme için tomografi en hakikat sonucu verir.
Aort damarında genişleme saptanan kimseler, ömür şeklinde belirtilen kurallara uyarak, periyodik takiplerini de tertipli olarak yaptırarak çok hayati komplikasyonların gelişme riskini kıymetli ölçüde azaltırlar.
