Damar sertliği denilince hepinizin de bildiği üzere risk faktörleri akla gelir. Risk faktörleri bilimsel açıdan değiştirilebilir ya da değiştirilemez diye ayrılır.Son yıllarda değiştirilebilen risk faktörleri üzerinde daha sık durulmaktadır. Şunu akılda tutmalıyız ki; bireylerde yalnızca bir risk faktörü bulunmaz. Bu çok nadir bir durumdur. Genelde birden fazla risk faktörü bulunur.
Risk faktörleri;
-
Hareketsiz hayat biçimi,
-
Diyet,
-
Genetik, Aile Hikayesi
-
Yaş
-
Kolesterol
-
Şeker Hastalığı
-
Hipertansiyon
-
Sigara
-
Obezite
HAREKETSİZ ÖMÜR
Çağdaş kent hayatında idman eksikliği giderek artan oranda lisana getirilmektedir. Bu risk faktörü değiştirilebilir bir risk faktörüdür.
Genel tekliflerde hafta da 150 dakika süratli yürüyüş önerilmektedir. Bunu 75 dakika ağır antrenman olarak da düşünebilirsiniz. Akılda kalıcı olabilmesi için günde 10 000 adım olan teklif günde 6 000 adım olarak tekrar düzenlenmiştir. Bu teklifler en azından risk faktörünü denetim etmek için önerilir. sistemli yürüyüş kan basıncında da bir puan kadar düşüş yapar. Şayet hiç spor yapmıyorsanız başladıktan sonra risk çabucak düşmeye başlar uzun vadeli değerlendirildiğinde riskdeki düşüş yavaşlar. Her açıdan değerlendirildiğinde spor sıhhat açısından faydalıdır.
Sattelmair J, Pertman J, Ding EL, et al. Dose response between physical activity and risk of coronary heart disease: a meta-analysis. Circulation 2011; 124: 789–795.
DİYET
Amerikan Kalp Derneği ve Avrupadaki Benzeri Kuruluşlar son yıllarda bitikisel beslenme konusunda devamlı ihtarlarda bulunmaktadırlar. Et ve et eserlerinden güçlü beslenenlerde kalp damar hastalıkları daha sık görülmektedir. Bir öbür ihtar da işlenmiş besinlerden uzak durulmasıdır. Sayısız katkı hususu ve bilinmeyenler başımıza takılan değerli problemlerdir.
Doymuş yağ asidlerinden ve şekerden uzak durarak daha çok doymamış yağ asidleri, meyve, yeşil yapraklı sebzeler, hafatda iki defa balık tüketilmesi ve tahıl tüketimi (özellikle yulaf ve lifli gıdalar) önerilmektedir. Burada değerli olan nokta meyvenin de abartılmaması ve bedene ek şeker yükü getirilmemesidir.
Son vakitlerde gündemde olan ‘’aralıklı oruç’’ halinde uzun müddetli açlık önerilen bir diğer sistemdir. 12-16 saat açlık seviyelerinin pek çok hastalık da olduğu üzere Kalp Damar Hastalıklarının önlenmesinde olumlu tesiri olduğunu söylemeliyiz. Şayet çok kestirmeden bir diyet önerisi istiyorsanız ‘’ aç kalmalısınız ‘’
GENETİK, AİLE HİKAYESİ
Birinci dereceden yakınlarınızda ( anne, baba ve kardeşler) erkeklerde 55 ve bayanlarda 65 yaşından evvel kalp damar hastalığı ve de bilhassa erken ve ani mevt , kalp krizi üzere kıymetli kalp olaylarının yaşanması riski % 50 kesin kimi yayınlara nazaran % 100 oranında arttırmaktadır. Şayet bu mevzuda riskiniz belirlemek isterseniz Kalsiyum Skorlaması yazıma gözatabilirisiniz.
Ailede Hipertansiyon ( yüksek tansiyon) , yüksek kolesterol ve Tip 2 Şeker Hastalığı hikayesi olması da ehemmiyet taşımaktadır. İddia edebileceğiniz üzere Kalp Damar Hastalığı açısında bunlara da dikkat edilmelidir.
Bu risk faktörü değiştirilemez üzere görünse de hayat üslubunda yapılacak değişiklikler ile bunun da üstesinden gelinebilir.
YAŞ
Yaş için erkeklerde 40 yaşından sonra risk artmaktadır. Bayanlarda risk yaşı evvelden daha ileri de belirlenirken. Menapoz periyodu temel alınırdı. Bayanlarında başka risk faktörleri ve de sigara konusunda erkeklere yaklaştıklarından artık onlarda bu yaşı geçince riskli duruma geldikleri kabul edilmektedir. Kabaca cinsiyet açısından bir eşitlikten kelam edebiliriz. Bu noktada sosyoekonomik açıdan düşük kümede olmanında bir risk faktörü olarak da kıymetlendirilmektedir.
KOLESTEROL
Total Kolesterol, Trigliserid ve Makûs kolesterol (LDL) seviyeleri ile Kalp Damar Hastalıkları ortasındaki münasebet sayısız araştırmada husus edilmiştir.
LDL kolesterol yüksekliği ve kolesterol ilaçları tıpkı kefede tartışıldığından işler biraz tartışmalı hale gelmektedir. LDL seviyeleri ile Kalp Krizi ortasında bir münasebet bulunmaktadır. Bu alaka hala tartılmaldırı. Bu çeşit yayınlarda ilaç firmalarının takviyesi bu gerçeği gölgelemektedir.
Benim bu bahisteki yaklaşımım şu halde özetlenebilir; Şayet kolesterol LDL yüksekliğinin dışında bir risk faktörünüz yoksa ilaç kullanmanızı önermem. Ancak Şeker üzere öbür risk faktörleri de vars yahut stent ya da bypass olmuşsanız bu durumlarda statin (kolesterol) ilacı önermekteyim. Statinlerin tesiri yalnızca kolesterolu düşürmek değil. Ateroskleroz (damar sertliği) oluşumunda sorumlu olan iltihabi tepkisi statinler azaltmaktadır. Kolesterol ilaçlarına bir de bu gözle bakınız.
HDL yeterli huylu kolesterol için esirgeyici özelliklerinden bahsedilse de bunun ile ilgili kâfi data yoktur.
ŞEKER HASTALIĞI
Tip 2 Şeker hastalığı İnsülin bağımlısı olmayan Şeker Hastalığıdır. Beşerler Kan Şekerini temel almalarına rağmen bizim daha çok paha verdiğimiz Hemoglobin A1c tetkikidir. HbA1c üç aylık ortalama kan şekerini açıklar. Bunun & 6,5’dan yüksek olması ve daima hiperglisemi halini gösterir. 10 civarında olması ortalama 250 mg/dl kan şekerini gösterir.
En az 6 aylık Hayat Stili değişikliği sonrasında düzelme olmaz ise Metformin ilacı başlanır. metfromin son derece faydalı bir ilaçtır. Hem şeker hastalığına yönelik meseleleri azaltırken Kalp Damar Hastalıklarına bağlı komplikasyonları da azaltır.
Bozulmuş şeker metebolizması ve insülin direncindeki bzoukluklar temel oalrak diabet gelişiminde geçilen basamakalrdır. Bundan evvel obezite ile giderek artan baoulmuş açlık kan şekeri sorunu Kalp damar Hastalığına gidişin birinci adımıdır. O yüzden klolarınızdan kurtulmanız kıymetlidir.
YÜKSEK TANSİYON
Hipertansiyon Kalp Yetmezliği, Felç ve Kalp Krizi açısından bağımsız risk faktörüdür.
Hipertansiyon tedavisinde ilacın yanında tuz alımının kısıtlanması ve sistemli idman ile bir ölçü düşüş yaşanmaktadır. Hipertansiyon yalnızca Kalp üzerinde değil tıpkı vakitte böbrek ve gözlerde de organ hasarlarına yol açtığından daha da kıymetlidir.
Tansiyon kaç olmalıdır. 120 büyük ve 80 küçük hudut olarak kabul edilir. Bu aslında pre-hipertansiyon sonudur. Bundan sonra kullanılan 140/90 mm Hg’da bir diğer sonudur. Bizim diastolik dediğimiz Küçük Tansiyonu yüksekliği Kalp Damar Hastalıkları açısından çok daha değerlidir. Büyük tansiyonda 20 ve küçük tansiyonda 10 artık Kalp Damar Riski iki katına çıkmaktadır.
SİGARA
En sık karşılaşılan risk faktörü sigaradır. Sigara ve bilhassa nikotin bağımlılığı ile birlikte giderek artan bir sıhhat sıkıntısıdır. nikotin alışkanlığı endotel üzerindeki hasarda değerli rolu olduğu ve damar sertliğinin başlamasında stratejik rolü olduğu düşünülmektedir. şahısların sigarayı bıraktığı andan itibaren Kalp Damar Hastalığı risk düşmeye başlamaktadır. Bu düşüş 1.yılın sonunda itibaren hızlanmaktadır.
OBEZİTE
Vücud Kitle Indeksi uzunluk ve kilo ile hesaplanır. Kilo/BoyXBoy: Vucud Kitle Indeks formülü ile VKI (BMI) hesaplanır. Bu obezite için geçerli bir pahadır. VKI 25’in üzerinde ise kilolu kabul edilirsiniz. 25’,n üzerinde ve beş etrafınız erkelerde 100 kadınalrda 88 santimin üzerinde is kalp Damar Hastalığı gelişimi için riskli kümede kabul edilirsiniz.
Üstte saydığımız tüm risk faktörlerinin hepsini (generik ve yaş hariç ) denetim edebilİRSİNİZ. bana soracak olursanzı en kıymetlileri fizikî aktivite ve sigaradır.
Diyet içinse ne yerseniz az yiyin ve mümkün olduğu kadar aç kalınız.
