Varisler, ödem ve ciltteki değişiklikler bacaktan kirli kanı taşıyan toplardamarlarımızın hastalıklarına bağlı olarak gelişmektedirler.
Bacakta üç çeşit toplardamar bulunmaktadır. Bunlar, varislerin geliştiği yüzeyel toplardamarlar olup, çabucak cildimizin altında seyrederler. İkincisi derin toplardamarlar olup bacak kaslarının ortasından seyrederler ve kirli kanın %90’nını taşırlar. Üçüncüsü ise derin ve yüzeyel damarları birleştiren toplardamarlardır.
Toplardamarlarımızın en değerli yapısal özelliği içlerinde sırf bacaktan kalbe hakikat kan akımına müsaade veren kapakçıkların bulunmasıdır. Bu kapakçıklar kan üst hareket ederken açılırlar, kan geriye hareket ederse çabucak kapanırlar.
Varisler nasıl gelişir?
Çok çeşitli nedenlere bağlı olarak bu kapakçıklardaki bozulmalar ve buna bağlı olarak kapakçıkların kapandıklarında kanı geriye gerçek kaçırmalarına bağlı olarak bacakta oluşan yüksek basıncın tesiri ile varisler, ödem ve cilt değişiklikleri gelişir.
Varisler, ayak sırtı hariç, olağana görülmeyen yüzeyel toplardamarların ve kollarının bacakta rastgele bir yerinde görünür hale gelmeleri varis olarak nitelendirilir.
Varisler citte kılcal varisler yahut yüzeyel toplardamarın kısımlarından kaynaklanan büyük varisler formunda kendisini gösterebilmektedir.
Hangi şikayetler gelişir?
Hastalar bazen varis olmaksızın sadece bacaklarda ödem yahut cilt değişiklikleri ile de kendisini gösterebilmektedir. Bacaklarda ekseriyetle tek taraflı ödem ve ayak bileği bölgesinde renkte yoğunlaşma ve ciltte sertleşme üzere bulgular görülür. Yüksek basıncın tesiri altında uzun yıllar kalan hastalarda ayak bileği bölgesinde egzema ve yaralar da görülmeye başlar. Bu bölge de kaşıntı ile birlikte ayak tabanlarında yanmalar gözükür. Ayrıyeten bu şahıslarda kirli kanın bacakta göllenmesine ve ziyanlı metabolik atık unsurlara bağlı bacaklarda kramplar gelişir. En rahatsızlık verici durum ise akşamları bacaklarda oluşan şiddetli ağrılardır.
Hastalarda hem ağrı, kaşıntı, kramp üzere şikayetlerin yanısıra, varis, ödem, cilt lezyonları üzere kozmetik sorunlar ortaya çıkarlar.
Bu basamakta en korkulan durumların başında varisli damarlarda kanın göllenip hareketsiz kalmasına bağlı olarak pıhtı oluşumuna taban hazırlanır. Bilhassa uzun seyehatlerden sonra gelişmektedir. Bacakta pıhtı oluşumunun en korkulan komplikasyonu ise hayati tehlike oluşturan akciğer embolisidir.
Teşhis ve tedavide yaklaşımlar nelerdir?
Hastalar artık ömür kalitesinde çok önemli bozulmalar başlayınca tedavi için müracat etmektedirler.
Hastalarda bacakta bulunan ağrı, ödem ve cilt değişiklikleri nedeniyle hangi kısım tarafından tedavi edileceklerini tam olarak kavrayamazlar. Buna bağlı olarak, fizik tedaci, ortopedi ve cildiye üzere pek çok klinikten geçtikten sonra kalp damar cerrahisine müracat etmektedirler. Kalp damar cerrahisine müracat ettikte sonra hastalara yönelik her tabibin yaklaşımında da pek çok farklılıklar görülmektedir.
Fakat yinede bu mevzuda dünyada tedaviye yönelik bir konsensus oluşturulmuştur. Bu yaklaşım genel olarak öncelikle hastanın şikayetlerinin tam olarak ortaya konulması, toplardamar ve cilt değişikliklerinin tam olarak kıymetlendirilmesi ve nedene yönelik testlerin yapılmasıdır.
Burda muayene sonrası can alıcı yaklaşım kalp damar cerrahının kendisi ve bir radyolog tarafından toplardamar Doppler ultrasonu’nun yapılması gerekmektedir. Doktorun kendi bulguları ile radyolog tarafından ortaya konulan bulgular göz önünde bulundurularak tedavi planlanır.
Hastaların Doppler incelemesinde şayet derin toplardamarlarda tıkanıklık saptanırsa yüzeyel toplardamarlardaki varislere dokunulmaz. Bunlar kirli kanı taşıyıcı olarak misyon yapmaktadırlar. Bu tablo çok ender gördüğümüz bir durumdur.
Bacaklarda varis bulunan hastalara yapılan Doppler ultrasonda en sık rastladığımız bulgu, yüzeyel toplardamar kasık bölgesinde derin toplardamar ile bir kapak aracılığı ile birleşir. Olağanda bu kapakçık sırf yüzeyel toplardamardan derine geçişe müsaade verir. Ama derinden yüzeyel damara geriye gerçek akım saptanırsa buna venöz yetmezlik denir. Başlangıçya sırf kasık bölgesinde olan kaçklar, yüzeyel toplardamarın aşağı kısımlarında yüksek basınç oluşturarak, aşağıdaki kapakçıklarda da kaçağa yol açarlar.
Dopplerde derin, yüzeyel ve birleştirici toplardamarlaki kapakçıklarda kaçaklar saptanır. Tedaviyi şekillendirecek olan bu kaçakların derecesidir.
Doppler esnasında hastaya ıkınma hareketi yaptırılarak toplardamar kan akımının durdurulması sağlanır. Bu basamakta kan aşağıya yanlışsız hareket ederken kapakçıklar kapanır ve aşağı sırf yarım saniye kadar kan hareket eder. Kapaklardan aşağı 1 sn kaçak olursa hafif, 2sn olursa orta, 3sn olursa önemli venöz yetmezlik var deriz.
Tedaviye karar verirken, hastanın şikayetine, muayene bulgularına ve dopplerde çıkan sonuçlara nazaran karar verilir.
Tedavide çok çeşitli yaklaşımlar kelam bahsidir. Hafif ödemi bulunan ve dopplerde hafif kaçağı bulunan kimselerde ömür usulü değişikliği ve ilaç tedavisi kâfi olabilmektedir.
Bacakta önemli ödem yahut varis bulunan kimselerde sıklıkla dopplerde önemli kaçaklar eşlik eder. Bu hastalarda tedavide en kıymetli yaklaşım bu kaçakların ortadan kaldırılmasıdır. Bunun için geçmişte 5-10cm kesiler yapılarak açık cerrahi yaklaşımlar uygulanmaktaydı. Lazer, radyofrekans yahut yapıştırıcı üzere damar içi tedaviler kullanarak kaçaklar ortadan kaldırılmaktadırlar. Kaçaklar ortadan kaldırıldıktan sonra cilt üzerindeki varisler 1mm’lik küçük kesilerden ağrısız olarak çıkarılmaktadır. Bacaklarda yeralan çok büyük kozmetik bozukluk yaratan varislerden kısa müddette kurtuluş sağlanır. Bu süreçlerden sonra hastalar tıpkı gün gönderilmektedir.
Şayet ayrıyeten bacaklarda kılcak varisler de varsa buna yönelik olarak 15 gün sonra köpük skleroterapi uygulanmaktadır. Bunda da damar iç katmanını etkileyerek kaybolmasını sağlayan deterjan kökenli sklerozan unsur hava ile köpürtülerek daha fazla kılcak varise nüfuz etmesi sağlanır. Kılcal varislere yapılan birkaç enjeksiyonla köpüğün kılcal varis içerisine dolması sağlanır. Daha sonra damarda değişiklik gelişen bir kaç basamaktan sonra bir kaç ay içerisinde kılcal varisler de kaybolurlar.
Bu tedavilerden sonra varisler yahut şikayetler nüks edebilir mi?
Bu tedavilerden sonra nüks olabilmesi için kaçağın devam etmesi yahut daha evvelce kaybolmuş olan kaçağın tekrar ortaya çıkmasına bağlı olarak gelişmektedir.
