Koma, Bitkisel Hayat ve Beyin Vefatı Nedir?

“Beyin vefatı, en geniş tarifiyle bütün beyin işlevlerinin geri dönüşümsüz olarak yitirilmesi demektir.

Bugün hem tıpta, hem de hukukta beyin vefatı klasik manada bilinen mevtle muadil kabul edilir. Aslında beyin mevti yeni sayılabilecek bir kavramdır.

Artık sırası ile kademeleri gözden geçirelim. Koma, bitkisel hayat ve beyin vefatına sora ile bakacağız.

KOMA NEDİR?

“Koma” dediğimizde bir insanı insan yapan ‘’bilinç kaybından ‘’ kelam etmeliyiz. Şuurlu olmak demek kendinin ve etrafının farkında olmak demektir. Koma hudut sistemimizin sağladığı bu bilinçlilik durumunun kaybıdır. Süreksiz yahut kalıcı olabilir. Etrafta olan bitenden haberdar olunmaz. Sesleri işitemez ikazlar karşılık veremez. Şunu bir kenara yazalım vakit zaman bu tıp ikazlar karşılık verse de yine komaya geri dönebilir. Sonra bahsedeceğimiz üzere kimi hareketler refleks seviyesinde olup şuur lehine kullanılabilecek bulgular değildir.

Koma ve şuur kaybı diye de isimlendirilir. Fakat Koma demek zati şuur kaybı demektir. İtiraz edenler el kaldırsın. Kişi nefes alabilir (otomatik) ; tansiyon ve nabzın oluşturacak bir kalp aktivitesi (otomatik) vardır. Koma kişinin geri dönüşünün mümkün olduğu durumdur. 

Üç örnek komanın anlaşılabilmesi için bilinmesi gerekir. Somnolans; hasta uykuya eğilimlidir. Sesli uyaranla uyandırılabilir. Sorulara gerçek yanıt verir. Kendi haline bırakılınca tekrar uyur.

Konfüzyon; Kabaca ağır baş karışıklığıdır. Yer ve vakit konusunda hakikat yanıt veremez. Dikkati dağınıktır. Hırçınlaşabilir. Kelam dinlemez. 

Stupor: Hasta uykuda, sesli uyaranla uyanmaz. Lakin kuvvetli, tekrarlayan ihtarlar ile gözlerini açar. Kelamlı buyrukları yerine getiremez.  Ya da çok yavaş ve kâfi seviyede gerçekleştiremez.

Koma ise bunu bir kademe ilerisidir. Derin ve karşılıksız uyku halindedir. Çoğunlukla teneffüs sorunlu olduğundan teneffüs aygıtına gerek duyulur. Komada içinde hafif ve derin koma olarak da ayrılır. Büsbütün tek bir tip koma yoktur. Koma için geliştirilmiş. Bir tablo ‘’Glasgow Skalası’’ kullanılır. 

GKS olarak isimlendirilir.

• 15 ise oriente , tam şuurlu ya da şuur açık

• 13 – 14 ise konfüze ,

• 8 – 13 ise stupor ,

• 3 – 8 ise perikoma  (koma öncesi) 

• 3 ise koma olarak tanımlanır.

BİTKİSEL HAYAT

Toplumda baş karışıklığı da burada başlamaktadır. Bitkisel hayatta geri dönüş talihi kısmen ya da büsbütün bulunmaktadır. Bir sonraki evre ‘’beyin ölümü’’ ise geri dönüşümsüzdür.

Bitkisel hayat; 

Koma sonrasında hastanın uyanıklığa dönmesine karşın bilişsel fonksiyonlarını tümüyle yitirmesi durumu Beyin sapının sağlam kaldığı, yaygın bilateral serebral lezyonlarında görülür Üç yıl içinde mevt riski % 75’in üzerindedir.

Gözler açılabilir Uyku ve uyanıklık durumları değişkendir. Vakit, vakit gözler açılabilir. Teneffüsü olağandır. İhtarlara manalı cevap yoktur. Buyruklara ahenk da yoktur. Yutma olsa bile çiğneme yoktur. İdrar ve gaitayı tutamaz. İleriki basamakta bitkisel hayat durumu kalıcı hale dönüşür. Rastgele bir yanıt yoktur. Kabaca üst merkezde kortikal bölgede ilişkilerde hasar vardır. Beyin sapı olağandır.

Medyada komadan çıktı yahut 11 sene sonra bitkisel hayattan çıktı haberleri koma ve bu küme için geçerlidir. Değişik hastalıklar ve oluşturduğu farklı seviyedeki hasarlar hastaların tamamının bir kümeye sokulmasını güçleştirir. Tek bir denetim listesi yoktur.

BEYİN MEVTİ

Merkezi hudut sisteminin ziyan gördüğü her türlü durum (travma yahut hastalık, kanama, tümör) beyin vefatına sebep olabilir. En sık nedeni Genel Beden Travması denilen ‘’trafik kazalarıdır.

Kalp yahut teneffüsün durması ve sonrasında kişi tekrar yaşama döndürüldüyse beyin hasarı olabilir. Burada bildiğiniz üzere mühlet kıymetlidir.

– “Beyin mevti klinik olarak kullanılan bir tariftir. Yasal olarak vefat tarifi beyin vefatı üzerine kurulmuştur. Altı çizilmesi gereken mevzu tekrar beyin fonksiyonlarının  ‘’ geri dönüşümü olmayan kaybı’ halinde tanımlanır.

Beyin mevti nasıl saptanır; 

1. Koma ve geri dönüşümsüz durumun gösterilmesi.

2. En değerli nokta ‘’ beyin sapı reflekslerinin kaybıdır’’. Beyin sapı, boyun kısmında değerli yaşamsal işlevlerimizden sorumlu bölgedir. Beyin sapı kökenli refleksler hayatı devam ettirmek için otomatik(istem dışı ). Beyin vefatı gerçekleşen bireyde, bu reflekslerin muayenelerde negatif çıkar. 

3. Kişin kendisinin soluyamadığını gösteren ‘apne testi’dir.

Üç kriterin tamamı karşılanmış olması gerekir.

 Beyin mevti tanısı için iki farklı branştan tabip ( birisi Nöroloji yada Nöroşirurji uzmanı olmalı oburu anestezi uzmanı olmalıdır) bağımsız olarak birebir hastayı muayene ederek değerlendirip karar verirler. Birinci muayeneden 12 saat sonra ikinci muayyen yapılır. Bu ortada değerli bahis beyin dolanımının olmadığının gösterilmesidir.  Beyin anjiyosu ya da doppler üzere tetkikler bunu açıklığa kavuşturulur. Şayet deveranın olamadığı gösterilmiş ise üçüncü muayeneye gerek duyulmaz. Şayet kuşku varsa üçüncü muayene gereklidir. Günümüzde Dijital Anjiyografi, Tomografi ve MR üzere ileri tetkikler ‘’beyin mevti ‘’ teşhisinde büyük faydalar sağlamakta ve kuşkuları ortadan kaldırmaktadır. .

Beyin mevti ‘’organ nakli’’ için yönetmelikler tarafından belirlenmiş ve titizlikle uygulanan bir süreçtir.

‘’Fişi çekmek’’terimi bizde külfetli bir biçimde kullanılmaktadır. Yurtdışında kimi hasta yakınları Bitkisel Hayat üzere durumlarda mahkeme kararı ile dayanak sistemlerini kapattırabilmektedirler. Bazen de mahkemeler bu istekleri geri çevirmektedir. Beyin mevti saptanmış ve organ bağışında bulunulmuş bireylerin ömür dayanakları üstte aktardığımız protokoller tamamlandıktan sonra sonlandırılır. 

Bazen beyin mevti kanıtlanmasına rağmen organ hasarı neden ile organ nakli için hasta verici olarak uygun bulunamayabilir. Organ nakli için en değerli küme ‘’ kalbi atan ‘’ hasta kümesidir. Kişi organların alınması için ameliyathaneye alındığında kalbi hala atmaktadır. Kalp şayet alınacaksa en sonra bırakılır. Böbrek, karaciğer ve akciğer alındıktan sonra en son kalp alınır.

Teşekkürler..