Koroner Arter Cerrahisi Hastalar ve Yakınları için Açıklamalar
ÖNSÖZ
Bu kitapçıkta geçirdiğiniz açık kalp ameliyatı ve ameliyat sonrası devir de hayatınızı nasıl düzenlemeniz gerekeceği konusunda bilgiler bulunmaktadır. Kalp ameliyatı olduktan kısa bir müddet sonra meskeninize dönerken sorunun çözümlendiğini, ama düzgünleşme periyodunun bir bölümünüde konutunuzda geçireceğinizi bilmeniz gerekir. Bu kitapçığın içerdiği bilgiler herkesin anlıyabileceği sade bir lisanla anlatılmıştır.
Koroner arterler, kalp kasının muhtaçlığı olan oksijeni ve enerjiyi taşıyan kan damardadır. Koroner arter duvarında yağlı hususlar birikmesi, kan akımının engellenmesine neden olur. Kan akımındaki engellemenin fazla olması halinde, antrenman sırasında göğüs ağrısı yahut bir ölçü kalp kasının ölmesiyle sonuçlanan kalp krizi oluşabilir.
Koroner arter hastalığı Türkiye’de çok yaygındır. Her yıl ülkemizde yapılan kalp ameliyatlarının yarısından fazlası koroner baypas ameliyatlarıdır. Koroner baypas ameliyatlarında kalp kasının kanlanmasını sağlamak gayesiyle, bedenin bir öteki yerinden alınan bir damar ve tıkanıklık olan yerin üzerinden baypas (köprüleme) süreci yapılmaktadır. Baypas için kullanılan damar, ya göğüs ön duvarının iç kısmından (İMA) yahut bacaktan (Safen ven), sıklıklada her ikisinden birden alınarak kullanılmaktadır. Bu sayede tıkanıklık olan kısmın ilerisine daha fazla kan gitmesi sağlanmış olur. Böylece kalp kasının zayıf kalması durumu ve kalp krizi tehlikesi ortadan kaldırılmış olur. Koroner baypas ameliyatları, göğüs orta sınırından yapılan bir kesi ve kalp akciğer pompası aygıtı kullanılarak gerçekleştirilir.
KORONER ARTER CERRAHİSİNİN RİSKİ NEDİR ?
Koroner arterler baypas ameliyatlarının hastane vefat oranı, (ameliyattan sonrakı 30 gün) %1-2 kadardır. Bu çok düşük bir risk yüzdesidir ve bu tıp ameliyatların çok başarılı olduğunu gösterir. Daha evvel kalp krizi geçirerek, kalp kası zedelenmiş olan hastalarda risk daha fazladır. Türkiye’de her yıl, yaklaşık 5.000 kişi koroner baypas ameliyatı olmaktadır.
KORONER ARTER HASTALIĞINDA HANGİ YENİ TEKNİKLER KULLANILMAKTADIR ?
Birtakım koroner hastalarda “balon anjiyoplasti” olarak isimlendirilen bir tekniğin kullanıldığını duymuş olabilirsiniz. Bu teknikte, kasık damardan gönderilen balon uçlu bir kateter, koroner arterin daralmış olan yerine yerleştirilerek yüksek basınçla şişirilmektedir. Böylelikle daralmış olan kısım genişlemektedir. Şayet sizin için bu teknik uygun ise, kardiyoloğunuz ameliyattan evvel, size bu formülü esasen önerecektir.
KALP NAKLİ AMELİYATI
Kalp hastalığı hayli ilerlemiş kimi hastalara tabipler, kalp nakli ameliyatı gerektiğini söylemektedirler. Bu ameliyatta hastanın kalbi uygun alıcıdan alınan, sağlıklı bir kalp ile değiştirilmektedir. Türkiye’de kalp cerrahisi merkezinde kalp nakli ameliyatları muvaffakiyet ile yapılmıştır. Kalp nakli ameliyatlarında epey ilerlemeler kaydedilmiştir.
Bilhassa alıcının bedeninin, takılan kalbi reddetmesinin engellenmesi konusunda yeni ilaçların büyük yardımcı olmaktadır. Son vakitlerde kalbindeki hastalığa ilaveten ileri derecede kıymetli akciğerhastalığı olan hastalara da lap akciğer nakli birlikte yapılmaktadır.
AMELİYAT SONRASI DÖNEMİM NASIL GEÇECEK?
Ekseriyetle kalp ameliyatının nekahat mühleti üç ay kadar sürmektedir. Fakat büyük ameliyatlar geçirdikten sonra, tam olarak düzgünleşme müddetlerinin ferdî farklılıklar gösterdiği unutulmamalıdır. Ferdî farklılıkları oluşturan etkenlerin başında, kişinin ameliyat öncesi genel sıhhat durumu gelmekte, daha sonra ise yaş ve öteki faktörler tesirli olmaktadır.
Göğüs kemiği çelik tellerle birleştirilmiştir. Bu nedenle açılma ihtimali zayıftır. Lakin göğüs kemiğinin kaynamaya başlaması 6 haftayı bulduğundan bu müddet içinde yan yatılmaması, yatarken ya da kalkarken kollara yük yüklenmemesi kıymetlidir.
Göğüs kemiğinin uygunlaşması için;
Birinci 6 hafta yatarken yahut kalkarken kollara yük yüklenmemesine dikkat ediniz. Bir kişinin sırttan sizi destekleyerek kaldırmasını sağlayın.
- Sırt üstü yatın. Yan yatmayın.
- Ameliyattan sonra 8 hafta otomobil kullanmayın.
- Birinci üç aybeş kilodan fazla yük taşımayın.
- Kaldırma, itme, çekme, yer süpürme, alışveriş yapma, çocuk taşıma, sıkışmış pencereleri, kavanoz kapaklarını ve ağır kapıları iterek açma, çapa yapma ve bahçe işleri üzere ağır faaliyetlerde bulunmayın.
ÇALIŞMAYA BAŞLAMAK
Kalp cerrahisi geçiren hastaların birçok evvel çalışmakta oldukları işlerini sürdürebilmektedirler. Çalışmaya başlama müddeti yapılan işin çeşidine nazaran değişmektedir. Genel bir kural olarak hafif işlerde çalışanlar ameliyattan iki ay sonra çalışmaya başlayabilirler.
Daha ağır işlerde bilhassa bedenen yapılan işlerde çalışanların üç aydan evvel iş başı yapmaları zordur; kasların güçlenmesi, eklemlerin ve göğüs kemiğinin uygunlaşması için vakit tanınmalıdır.
KALP CERRAHİSİNİ İZLEYEN DEVİRDE REHABİLİTASYON
Açık kalp cerrahisinden sonra düzgünleşme müddeti 6-8 haftadır. Bu mühlet içinde yorgun ve güçsüz olabilirsiniz. Birinci birkaç hafta geceleri 8-10 saat uyumaya itina şovunuz. Öğlenden sonraları bir saat kadar dinleniniz. Yemekten sonra efor sarfetmeyiniz. Akşam yatmadan evvel yemek yemeyiniz. Yorulduğunuzda dinleniniz. Sizi ziyarete gelen kişi sayısını sınırlayınız. Onlarla öpüşmeyiniz.
AĞRI :
Ameliyat kesisine bağlı olarak gelişen ağrı bireyden bireye farklılık göstermektedir. Genel olarak göğüs, omuz ve sırt ağrılarının birkaç hafta içinde kaybolması gerekir. Ameliyat sırasında kesilen sternumun (iman tahtası) büsbütün güzelleşmesi yaklaşık üç ay alır. Bu nedenle üç hafta yan yatmanız sakıncalıdır ve 5 kg.dan fazla kaldırmamanız gerekir.
AMELİYAT YERİ İLTİHABI :
Hastaneden ayrılırken yara yerinde iltihab yoksa sonradan oluşması düşük bir olasılıktır. Bununla birlikte yara yerinde kızarma, şişme ve akıntı oluşmuşsa ve devam ediyorsa hekiminize başvurmanız gerekir.
DİKİŞLERİN GÖRÜNÜMÜ :
Kesi yerinde sulu sızıntılar olabilir. Dikişler beden tarafından eritilerek yok edilir. Lakin ileri derecede rahatsızlık duyarsanız doktora gidiniz.
BACAK KESİSİ
Bununla ilgili olarak sizi rahatsız edebilecek durumlar:
1-ŞİŞME : Toplar damarın alındığı bacakta, bilek etrafı ve ayakta şişme sık görülen olaydır. Bu şişlik sabah saatlerinde az iken, akşama gerçek artma gösterebilir. Gece yattıktan sonra sabaha yanlışsız kaybolur. Bunun nedeni o bacaktaki toplar damarlardan birinin çıkarılmış ve az da olsa kan dönüşümünün bozulmuş olmasıdır. Vakitle öbür toplar damarlar, bu misyonu üstleneceğinden düşünce ortadan kalkacaktır.
Bu şişmenin üç aydan daha fazla sürmesi nadir görülür. Şişmeyi en aza indirmek için aşağıdaki tekliflere uymanız gerekir.
- Yattığınız sürece ayaklarınızı yüksekte tutmanız, altına yastık koyarak
desteklemeniz faydalı olacaktır. Bu durum bacaktan kanın geri dönüşümünü kolaylaştıracaktır.
- Ameliyat sonu üç aylık periyotta varis çorapları sabah yataktan inmeden
giyinmeli ve gece yatana kadar ayaktan çıkarılmamalıdır.
- Bacak bacak üstüne atmak kan deveranını bozacağından yapılmamalıdır.
- Bacaktaki şişme çok derecede ağrılı ve kızarık ise yahut akıntı varsa
hekiminize müracaatınız.
2.HİSSİZLİK : Bacağınızdaki kesinin alk ucu etrafında hissizlik olabilir. Bu durum yapılan sürecin doğal sonucudur. Endişelenmek gereksizdir.
İDMAN
Birinci yürüyüşünüzde yanınızda biri bulunsun, arayı azar azar arttırınız. Ameliyattan üç hafta sonra kendi başınıza günde birkez yürümek faydalıdır. Düz bir yolda dinlenerek yapılmalıdır. Üç haftadan sonra yürüyüş sırası üstteki kurallara uymak kaidesiyle ikiye, üçe çıkarılabilir. Ameliyat sonrası tam düzgünleşme üç ay sürecektir. Ağrılarınızı hafifletmek için şu idmanları yapınız.
- Omuz Bölgesi İdmanları : Omuzlarınızı evvel öne sonra geriye gerçek oynatın.
- Kol Antrenmanları : Ayakta durun, kollarınızı yana açın, ellerinizi başınızın üstüne değdirin ve yana açın. Bunu 10 kez tekrarlayın.
- Nefes Alma Antrenmanları : Ellerinizi göğsünüzün iki yanına koyun ve nefes verin, daha sonra ciğerlerinizi tam olarak dolduracak halde nefes alın, üç saniye tutup dışarıya verin. Bunu beş kez tekrarlayın.
DUYGUSAL REAKSİYONLAR
Birtakım hastalar ameliyattan sonra birkaç gün boyunca ruhsal çöküntü (depresyon) içinde olabilirler. Bu durum kısa müddette düzelir. Konuta döndükten sonrada, bir çok hasta dert ve hafif bir ruhsal çöküntü hali tanım etmektedirler. Kendilerinde rastgele bir güzelleşme hali olmadığını zannedebilirler. Majör (özelliği olan, büyük) ameliyat geçiren tüm hastalarda bu tıp hisler olabilmektedir ve günden güne kendilerini daha yeterli hissetmektedir.
HEYECAN
Ameliyat sonrası birinci birkaç haftada heyecanlı ve hassas olabilirsiniz. Telaşlanmayın, bu durum 4-6 hafta sonra ortadan kalkacaktır.
BANYO
Şayet bütün kesiler kaynamış ve kuru ise duş alabilirsiniz, aksi takdirde yaranız mikrop kapabilir. Bilhassa belirten bir durum yoksa konuta gittikten sonra 1 hafta sonra ılık suyla banyo alabilirsiniz. Tercihen oturur olmalısınız.
MESKEN ve BAHÇE İŞLERİ
Ameliyattan 4 hafta sonra hafif mesken işleri yapabilirsiniz.
Ortadan üç ay geçmeden şu işleri yapmayınız. Kaldırma, itme, çekme, yer süpürme, alışveriş, çocuk taşıma, çapalama ve bahçe işleri.
DİYET
Kızartma ve çok yağlı yiyecekler yemeniz gerçek değildir. Bunlar kalp hastalığı riskini arttırır. Şişmanlık kalp ve hastalarının en büyük düşmanıdır. Sağlıklı bir diyet uygulayarak ülkü kilonuzda kalmalısınız. Tuzsuz diyet önerilmişse katiyen uyunuz.
ALKOL
Kalp hastalarına ziyanlıdır. Şayet coumadin üzere pıhtılaşmayı önleyici ilaç kullanıyorsanız, alkol bunun tesirini arttıracaktır, bu nedenle ilaç kullanan hastalar alkol almamalıdır.
SİGARA
Sizin için sigara bir beşerden daha ziyanlıdır. Kan basıncı ve kalp suratında artış yapar. Damarlarda ve ciğerlerde geri dönüşü olmayan hasar yapar. Mutlaka sigara içilmemelidir.
TAŞIT KULLANMA
7-8 haftalık bir mühletten sonra kısa aralarda taşıt kullanabilirsiniz, ama bu olay gerilim yaratacağından, omuz ve göğüste başka yaratacağından uzun aralarda ve sıkışık trafik saatlerinde taşıt kullanmayınız.
SPOR
Hastaneden ayrıldıktan iki ay sonra bisiklete binebilirsiniz, lakin asla yokuşta ve zorlayıcı halde olmamalıdır. Tıpkı devirde uygun iklimde kısa aralıklarda yüzebilirsiniz.
CİNSEL HAYATINIZ :
Kalp ameliyatı geçiren bir çok hasta cinsel hayatlarına yine başlama konusunda kaygılıdır. Yaklaşık 6 hafta sonra cinsel yaşama başlayabilirsiniz. Yemekten sonra ve yorgunken cinsel ilgiye girmekten kaçınınız.
İLAÇLAR :
İlaçlarınızı gerçek ve tertipli bir halde kullanınız. Seyahate çıktığınızda yanınızda bulundurunuz. Çocuklardan uzak tutunuz, gitmeden evvel reçetenizi yeniletiniz. Bir ilacı kesmeden evvel kesinlikle hekiminize danışınız. Yemekten evvel ve sonra demek 15 dakika evvel yahut sonra demektir.
UYARICI BELİRTİLER :
Aşağıdaki belirtilerin çıkması durumunda hekiminizle temasa geçiniz :
- Çarpıntı
- Teneffüs badiresi
- Çok terleme
- Yüksek ateş
- Çok bitkinlik
- Baş dönmesi
AŞAĞIDAKİ NOKTALARA DİKKAT EDİNİZ
- Yemekten sonra yürüyüş yapınız.
- Yemekten 3-4 saat sonra yatınız.
- Sıcak havalarda bol ölçüde su içiniz.
- Çok sıcakta güneşlenmeyiniz.
- Muhakkak sigara içmeyiniz.
- Sıkıntılarınızı bir dostunuza anlatınız, hislerinizi içinize atmayınız.
- Kendinizi ve toplumsal beklentilerinizi gerekiyorsa değiştiriniz.
- Diğerleriyle yarışmaktan kaçınınız.
- Cümbüşe ve dinlenmeye vakit ayırınız.
- Gerekiyorsa hayır demeyi öğreniniz.
- Esnek hoşgörülü olunuz..
GEÇMİŞ OLSUN, YETERLİ ve SAĞLIKLI GÜNLER
