Diyetisyen
Doğal Tatlandırıcılar
1.Stevia Stevia (Stevia rebaudiana Bertoni), Compositae (Papatyagiller)ailesi üyesidir ve bu bitki yaygın olarak bal yaprağı, şeker yaprağı ve …
Yayınlanan
3 sene önceüzerinde
Tarafından
Doktor Makaleleri
1.Stevia
Stevia (Stevia rebaudiana Bertoni), Compositae (Papatyagiller)ailesi üyesidir ve bu bitki yaygın olarak bal yaprağı, şeker yaprağı ve tatlı yaprak olarak da bilinmektedir(Dinçel,2018). Stevya yapraklarında bulunan tatlı bileşikler diterpen glikozit (steviol glikozit) bileşiklerdir burada temel ana tatlandırıcı bileşik stevioside’dir.Stevya üretimi üç halde gerçekleşmektedir; birincisi direkt stevya yapraklarının kurutulup öğütülmesi ve paketlenmesi ile elde edilen toz stevyadır, öteki ikisi konsantre stevya ekstraktı ve toz stevya ekstraktıdır. Stevya tatlandırıcısı; sakkaroza nazaran 250-300 kat daha fazla tatlı olması, ısı ve pH stabilitesinin yüksek olması, pişirme ve fırın stabilitesinin olması, alkol içerisinde çözünmesi, ağızda metalimsi tadın olmaması üzere özelliklerinin yanında en büyük özelliği doğal elde edilişidir(İnanç,2009).
Birtakım araştırmacılara nazaran antihipertansiyon, antihiperglisemik ve anti-human rotavirus hastalıkları uygunlaştırıcı özelliği bulunduğu bildirilmiştir(İnanç,2009).
Stevia’nın öteki tatlandırıcılarla karşılaştırıldığında fenilketonuri ve diabet hastaları üzerinde olumlu tesirleri olduğu saptanmıştır. Bilhassa Steviol glikozitlerin sukrozun yerine geçerek obezite, hipertansiyon ve diyabet hastalarının rahatlıkla kullanabileceği belirtilmiştir(İnanç,2009).
ÇALIŞMALAR:
Hür radikal üretimi diyabet patogenezinde rol oynar, bu nedenle hür radikaller diyabet komplikasyonlarının çeşitli yolları ve farklı sistemlerin patofizyolojisinde tesirlidir. Sıçanlara nikotinamid (NA) ve streptozotozin (STZ) uygulanması ile insan tip II diyabetinin bir modeli oluşturulabilir. Bu çalışmanın gayesi Stevia rebaudiana Bertoni (SrB) ve L-NNA’nın (N-nitro L-arginin) STZ-NA-indüklenmiş tip II diyabetik sıçanlardaki hür radikal oluşumu üzerine olan tesirlerini belirmekti. Bu çalışmada, diyabet indüklendikten 5-8 hafta sonra sıçanlar SrB ve L-NNA ile tedavi edildi. Karaciğer homojenatlarında ve eritrosit hemolizatlarında glutatyon peroksidaz (GPx), süperoksit dismutaz (SOD), katalaz (CAT) ve malondialdehit (MDA) düzeyleri belirlendi. Birebir vakitte karaciğer homojenatında ve serumda nitrik oksit sentaz (NOS) düzeyleri ölçüldü. Diyabetteki histolojik değişiklikleri incelemek için karaciğer doku örnekleri hematoksilen-eozin ile boyandı ve ışık mikroskopu ile incelendi. Açlık ve tokluk kan şekerleri diyabetik kümelerde yüksek olmakla birlikte tedavi edilen diyabetik kümelerde kan şekeri seviyeleri manalı oranda azalmıştır. Stevia ile tedavi edilen diyabetik kümenin eritrosit MDA düzeyleri düşmüş olmakla birlikte, L-NNA tedavisi hem denetimde hem de L-NNA ile tedavi edilmiş diyabetik kümede lipid peroksidasyonunu artırmıştır. Denetim ile karşılaştırıldığında doku CAT, NOS ve eritrosit SOD ve CAT aktiviteleri tarafından rastgele bir farklılık belirlenmemiştir. Denetim kümesinin karaciğer örneklerinde olağan histolojik yapılanma gözlenirken, diyabetik denetim kümesinin karaciğer dokularında piknotik nükleus ve eozinofilik sitoplazmalı nekrotik hücreler ve sinuzoidal dilatasyon belirlenmiştir. Diyabetik denetim kümesi ile karşılaştırıldığında diyabetik L-NNA kümesinde hepatosit yapısı olağandı. Bununla birlikte SrB ve L-NNA tedavisinin hepatositlerde yüksek oranda muhafaza sağladığı belirlendi. Bulgularımız, diyabette SrB ve L-NNA tedavisinin kan glukoz düzeylerini düşürdüğünü, oksidatif ve histolojik değişiklikler üzerine kimi olumlu tesirlere sahip olduğunu, bununla birlikte bir NOS inhibitörü olan L-NNA’nın SrB ile karşılaştırıldığında tip II diyabet üzerine daha az tesirli olduğunu göstermiştir(Özbayer,2011).
Stevianın diyabetli bireylerde kan şekerini nasıl etkileyebileceği üzerine yapılan araştırmalar tutarsızdır. Kimi erken çalışmalarda %91 steviosid içeren stevya yaprağı ekstresi günlük 1000mg almanın , tip 2 diyabetli şahıslarda, yemeklerden sonra kan şekerini %18 azaltabileceğini göstermektedir. Bununla birlikte başka araştırmalar, günde 3 kere 250 mgsteviosid almanın, üç aylık tedaviden sonra kan şekeri düzeylerini yahut HbA1c’yi (zaman içindeki kan şekeri düzeylerine nazaran bir ölçüm) azaltmadığını göstermektedir(Bilgi,2021).
Stevianın kan basıncını nasıl etkileyeceği açık değildir. Kimi araştırmalar stevyada kimyasal bir bileşik olan 750-1000 mg steviosidin alınmasının günlük olarak sistolik ve diyastolik kan basıncını düşürdüğünü göstermektedir. Bununla birlikte öbür çalışmalar steviosid kullanımının kan basıncını düşürmadiğini göstermektedir(Bilgi,2021).
Bunlara ek olarak kimi çalışmalarda Stevia rebaudiana’nın sulu ekstraktlarında doğal inhibitör olarak bulunan polifenol oksidaz ve peroksidazın besinlere ek olarak ek edilen kimyasal katkı kullanımını azalttığı ve bu katkılarınzararlı tesirlerini azalttığı belirtilmiştir. Yapılan diğer bir çalışmada da günde 250 mg/kg beden tartısındaki dozlarda steviol ile beslenen hamsterların kanlarındaki azamî steviol konsantrasyonunun toksik olmadığı kanıtlanmıştır(Dinçel,2018).
FDA stevyanın besin katkı hususu (gıda gözetici maddesi) olarak kullanılamayacağı zira şimdi üzerinde kâfi bulguların olmadığını beyan etmiş lakin besin bileşenlerinden biri olarak inançla kullanılabileceği de tabir edilmiştir(İnanç,2009).
2.Agave Şurubu
Agave şurubu, agave çamlarının pişirilmesiyle üretilen doğal olarak tatlı bir unsurdur. Agave şurupları, düşük glisemik indeksleri , antioksidan kapasitesi ve antibakteriyel özellikleri nedeniyle şeker ikamesi olarak büyük talep görmektedir (Mellado-Mojican ve ark.2015). Fruktoz içeriği yüksektir (% 85-90), Tatlandırma gücü 1,4, glisemik indeksi 11-15, kalori bedeli 3,1 kkal/g’dır (İşgören,2019).
F / G oranı, tatlandırma kapasitesinin dolaylı bir ölçüsüdür. Doğal tatlandırıcılar ortasında F / G oranını karşılaştırıldığında Agave şurupları en yüksek F / G oranlarına sahipken, mısır ve şeker kamışı şurupları en düşük oranlara sahipti. Bu nedenle agave şurupları, başka doğal tatlandırıcılara kıyasla daha yüksek bir tatlandırma kapasitesi sergilemektedir (Mellado-Mojican ve ark.2015).
Agav özsuyundaki ana karbonhidratlar fruktozun kompleks biçimleridir ve bunlardan biri inülindir, inülin bir fruktoz polimeri. Bu durumda öz, çok tatlı değildir.Agav özü yaklaşık 36 saat 140 ° F ile ısıtılır. Kompleks fruktozanlar hidrolize edilir ve fruktoz ünitelerine parçalanır. Böylelikle çözelti fruktozdan varlıklı hale gelir. Agave Şurubu, “düşük glisemik” olarak tanıtılır ve şeker hastalarına yönelik olarak pazarlanır. Agave düşük ölçüde glikoz içerir (%10). Lakin glikoza kıyasla alışılmadık derecede yüksek fruktoz konsantrasyonu (%90) içerir.Bu sebeple düşük glisemik indekslidir ( Kohler,1998) .Bu nedenle çok fruktoz tüketimi ile ilgili risklerin agave şurubu için de kelam konusu olduğu unutulmamalıdır (İşgören,2019).
3.Sakkaroz
Disakkaritlerden en bilineni olan sakkaroz, bir glukoz ve bir fruktoz molekülünden oluşur. İnce barsaklarda glukoz ve fruktoza parçalanarak absorplanır.Doğal olarak şeker kamışı ve şeker pancarında fazla, bal, meyveler, sebzelerde ve kuruyemişlerde az ölçüde bulunur. Doğal disakkaritler, ince barsakta evvel monosakkaritlerine hidroliz olurlar, akabinde absorplanırlar ve metabolize olarak güç verirler (İşgören,2019). Sakaroz, besin sanayisinde en çok kullanılan şekerdir ve çoklukla tatlılık elde etmek için kullanılan tanınan bir bileşendir. Şeker kamışı yahut şeker pancarından ekstrakte edilir; fırınlama, içecek, şekerleme, jel ve reçel vb. endüstriyel bir tatlandırıcı olarak kullanılmaktadır(Konar,2019).
Kolay şeker tüketiminin diyabet denetimini olumsuz etkileyebileceği, bu nedenle sakkaroz alımının günlük alınan toplam gücün %10’unu geçmemesi önerilir (öztürk,2019).
Tatlandırıcılar, çok ölçüde güç alımından kaçınarak yiyecek ve içeceklerin lezzetini artırmak için kullanılan değerli şeker ikameleridir. Birtakım çalışmalar, tatlandırıcıların beden tartısı kaybında olumlu rol göstererek potansiyel bir beden yükü idaresi aracı olarak kullanılabileceğini göstermiştir. Bununla birlikte birtakım çalışmalar, tatlandırıcıların insan bedeninde faal bir metabolik role sahip olduğunu ve glukoz intoleransını indükleyerek obezite ve metabolik sendroma neden olarak insan metabolizmasını bozabileceğini göstermiştir. Bağırsak mikrobiyotası üzerine tesiri en çok çalışılan kümesi tatlandırıcılar oluşturmaktadır. İnsanların gastrointestinal sistemlerinde bedenlerindeki somatik hücre sayısından yaklaşık 10 kat daha fazla mikroorganizma (yaklaşık 100 trilyon) bulunmaktadır. Yaklaşık 1000 farklı çeşit içeren bağırsak mikrobiyotasında temel olarak en çok bulunanlar; Firmicutes, Bacteroidetes, Proteobacteria, Fusobacteria, Verrucomicrobia, Cyanobacteria ve Actinobacteria cinsleridir (Öztürkcan,2020).
Fareler üzerinde yapılan bir çalışmada 3 gün, %20 sorbitol ya da sakkaroz tüketimi sonrasında bağırsak florasındaki bakteri değişikliğini gözlemlenmiş. Sorbitol tüketimi bakteriler üzerinde kıymetli bir değişiklik göstermemiş, sakkaroz tüketimide dışkıdaki toplam aerob ve anaerob sayılarında azalma gözlenmiş (Öztürkcan,2020).
4.Thaumatin
Bir Afrika bitkisi olan Thaumatococcus danielli (Marantaceae) meyvalarının tatlılığı ‘Thaumatin’ I, II ve III olarak isimlendirilen protein karışımından ileri gelir. Tatlı proteinlerin karışımına ‘Talin’ ismi verilir. Tüm bileşenlerin molekül tartısı 2200u’dir. Talin Japonya ve İngiltere’de geniş ölçüde kullanılan bir ticari tatlandırıcıdır(Tanker,1993)
Sakkarozdan 2000-3000 sefer daha tatlıdır. Sıcakta ve asidik çözeltilerde kararlıdır. Sudaki çözünürlüğü yüksektir. Düşük kalorili bir tatlandırıcıdır. Tatlandırıcı özelliği yanında lezzet hedefi ile de kullanılmaktadır. FDA tarafından GRAS olarak tanımlanmıştır. Avrupa Birliğinde de 1984den bu yana onaylıdır .ADI bedeli 50 mg/kg/gün’dür(İşgören,2019).
Taumatin, stabilitesini geniş bir pH aralığında korur. Sıcaklığa karşı stabil olmaması nedeni ile yüksek sıcaklıkta ısıl süreç uygulanacak eserlerde kullanımı uygun değildir. Sudaki çözünürlüğü de epey yüksek olup >1000g/L’lik çözeltisinin bile hazırlanması mümkündür. Taumatinin yiyecek ve içeceklerde tatlandırıcı olarak kullanılmasına İsrail, Japonya ve Avrupa Birliği ülkelerinde müsaade verilmekte olup, Amerika’da içeceklerde, reçel ve jölelerde, süt eserlerinde, instant kahve ve çaylarda ve cikletlerde aroma arttırıcı olarak kullanılmasına müsaade verilmektedir(Yılmaz,2011).
Diğer Beğenebileceğin Yazılar
Diyetisyen
Süratli Kilo Verme
‘Nasıl süratli kilo verebilirim?’ ‘hızlı kilo verme yöntemleri’ ‘hızlı kilo verdiren tarifler’.. bahis kilo verme olunca arama motorlarını …
Yayınlanan
3 sene önceüzerinde
Haziran 30, 2022Tarafından
Doktor Makaleleri‘Nasıl süratli kilo verebilirim?’ ‘hızlı kilo verme yöntemleri’ ‘hızlı kilo verdiren tarifler’.. bahis kilo verme olunca arama motorlarını tahminen de en çok meşgul eden başlıklar! Fazla kilolarından şikayetçi birden fazla birey süratlice kilo vermek ve istediği fit bedene ulaşmak için sağlıklı yahut sıhhatsiz birden fazla sistemi deniyor.
Pekala siz bu formüllerle ilgili neler biliyorsunuz? Hangileri sağlıklı? Hangi süratte kilo vermeliyiz? Dikkat edilmesi gereken noktalar neler?
Süratli kilo verme ile ilgili tüm merak edilenler uzman gözüyle bu yazıda!
Nasıl Süratli Kilo Verilir?
Kilo vermek temelde çok kolay bir mantığa dayanır. Günlük almamız gereken ve harcadığımız kalori ölçüsünden daha az kalori alırsak ‘kalori açığı’ dediğimiz durum oluşur ve kilo kaybı gerçekleşir. Bu kalori açığı denen durumu oluşturmanın pek çok yolu vardır. Kimilerimiz bunun için kendilerini saatlerce aç bırakır, kimilerimiz besin öğelerinden yoksul çok düşük kalorili yiyecek ve içeceklerle beslenir. Süratli kilo verme vaat eden birden fazla diyet programı ve endüstriyel eserler de bunun temeline dayanır.
Süratli Kilo Vermek Sağlıklı mı?
Kilo verme emeli olan bir bireyin dikkat etmesi gereken nokta; kilo verme suratı değil, verilen kilonun ne kadar sağlıklı ve kalıcı olduğu olmalıdır.
Süratli kilo verme uğruna kendimizi aç bırakmak ve öğünleri shake üzere eserlerle geçiştirmek; bizlere birinci etapta süratlice kilo verdirse de verilen kilo mutlaka sağlıklı olmaz. Zira süratli kilo vermek için fazla kalori açığı oluşturulan programlar; lif,vitamin,mineral üzere besin öğelerini kâfi ölçüde içermez ve bedenimizin işleyişi için gereksinimimiz olan protein, karbonhidrat, yağ istikrarını sağlayamazlar.
Sağlıklı kilo vermenin en değerli noktalarından biri; yağ ve kas istikrarının korunmasıdır. Süratli kilo vermek için yapılan şok diyetler yağ oranını düşürmekten fazla önemli oranda kas kaybına sebep olur. Bu da bireyin kilo verse bile sağlıklı beden bileşiminde olmaması demektir.
Bunlara ek olarak; süratli kilo vermek için yapılan uygulamalar insan sıhhatini şu istikametlerden tehdit eder:
-
Uzun periyodik açlıklar ve yetersiz kalori alımı, metabolizmanın yavaşlamasına sebep olur. Metabolizmanın yavaşlamasıyla birlikte sindirim işlevleri gerçek çalışmamaya başlar ve vakitle beden işleyişi bozulur.
-
Yetersiz lif alımının sonucu olarak bağırsak sıhhatimiz bozulmaya başlar ve başta kabızlık olmak üzere pek çok rahatsızlık meydana gelir.
-
Yetersiz vitamin ve mineral alımı, bağışıklığımızın güçlü olmasındaki en değerli manilerden biridir. Zayıf bir bağışıklık sistemi, bedenin hastalıklarla savaşamaması demektir.
-
Beden kâfi enerjiyi alamadığı için; gereksinimi olan enerjiyi sağlamak ismine karaciğeri kullanır ve karaciğeri yorduğu için bununla ilgili hastalıkların oluşma riskini arttırır. Organlar geri dönüşümsüz olarak hasar görebilir.
-
Uygulanan şok diyetler sonucunda ani kalp krizleri, halsizlik, baş dönmesi, tansiyon düşüklüğü, apansız kötüleşme üzere durumlar oluşabilir.
Sıhhatimizi olumsuz etkileyen fizikî sorunların yanı sıra fazla kısıtlanma yaşanılan diyetler ve programlar duygusal olarak da olumsuz tesirlere sebep olmaktadır. Daima açlık halinin ve besinsel olarak tatmin olmama durumunun depresyon üzere ruhsal bozukluklara yol açtığı birçok çalışmayla kanıtlanmıştır.
Uzmanlar tarafından önerilen kilo verme suratı nedir?
Sağlıklı ve kâfi bir diyet programı uygulayarak önerilen kilo değişimi ayda 4-6 kilodur. Buna nazaran haftada 1-1,5 kilo kaybı olağandır. Dünya Sıhhat Örgütü de (WHO) haftalık kilo verme ölçüsünün 0.5-1 kilogram olması gerektiğini belirtir. Ekseriyetle birinci haftada su kaybı ile bir arada daha yüksek kilo kaybı görülür lakin ilerleyen vakitlerde belirtilen aralıklara dönmesi gerekir.
Bu bedeller kişinin yaşına,cinsiyetine, fizikî aktivite seviyesine, diyetine ahengine ve daha birçok faktöre bağlı olarak değişir. Bu kilo kaybı bedellerinin üzerine çok fazla çıkıldığında; kas kaybetme ihtimaliniz artar, diyetinizin randımanı azalır ve bedeninizin denetimini sağlayan tüm sistemleriniz risk altına girer. Mümkün aksiliklerle karşılaşmamak ismine; bu surattaki kilo kaybını destekleyecek beslenme programlarını uygulamanız önerilir.
Sağlıklı Süratte Kilo Vermek İçin Yapılması Gerekenler
-
Öncelikle kendinize gerçekçi amaçlar belirleyin ve evreli ilerlemeye, motivasyonunuzu kaybetmeden bu amaçlara ulaşmaya çalışın.
-
Sağlıklı kilo kaybı ve yağ yakımı için mucizevi bir besin yok ancak en tesirli yol; kâfi su içmek! Kilo vermenizi destekleyecek en temel besin olan suyu günlük en az ”kilonuz x 30 ml” olacak halde tüketin.
-
Kâfi protein alımı, doygunluğu sağlayacağından ve kas üretimini hızlandıracağından ötürü kilo vermede tesirlidir. En uygun kaynakları; yumurta, kırmızı ve beyaz et, balık, süt eserleri, baklagiller’dir.
-
Kâfi ölçülerde yağ tüketin ve sağlıklı yağ kaynaklarını tercih edin. Tereyağı, margarin üzere doymuş yağlar yerine zeytinyağı, badem,ceviz üzere doymamış yağları tüketmeye çalışın.
-
Karbonhidrat tercihlerinizi kompleks karbonhidratlardan yana kullanın. Beyaz ekmek yerine tam tahıllı ekmekler, pirinç yerine bulgur tercih edilmelidir. Birebir vakitte yulaf, lif içeriği ve doyuruculuğu ile tesirli bir besin olduğundan diyet listelerinde yer almalıdır.
-
Mevsimine uygun zerzevat ve meyve tüketiminizi arttırın. Bu besinlerden alacağınız lif, vitamin, mineral ve antioksidanlar kilo vermenizi ve sıhhatinizi güzelleştirmenizi destekleyecektir.
-
Bitki çaylarından takviye alın: Yeşil çay, beyaz çay, kiraz sapı çayı, mate, mısır püskülü üzere bitki çayları hem ödemle savaşmaya hem yağ yakımına yardımcı olacaktır.
-
Rafine şekeri, işlenmiş paketli besinleri, asitli içecekleri, hamur işlerini hayatınızdan çıkartın.
-
Yanlışsız pişirme yollarını seçin: Kızartmalar, kavurmalar yerine haşlama, ızgara, fırın, buğulama, yağsız tava üzere pişirme prosedürlerini tercih edin.
-
Beslenmenizde çeşitlilik sağlayın. Daima birebir rutinde ilerlediğinizde kilo verme süratiniz azalır. Bu sebeple metabolizmanızı şaşırtmak ismine öğün saatlerinde küçük oynamalar, farklı bitki çayları denemek, öğün içeriklerini değiştirmek, farklı şiddette antrenmanlar yapmak kilo vermenizi ve diyetinizin randımanını destekleyecektir.
-
Açlığınızı hissedin ve porsiyonlarınızı kâfi olacak kadar ayarlayın. Duygusal yemeden kaçının.
-
Fizikî olarak etkin olun. Şahıstan şahsa nazaran değişmekle birlikte haftada en az 2-3 gün yapacağınız antrenmanlar kilo vermenize yardımcı olur. Daha fazla hareket etmek ismine asansör yerine merdiven kullanın, gidebileceğiniz yerlere otomobil yerine yürüyerek gidin, konutta örnek görüntüler eşliğinde spor yapmaya çalışın.
-
Her gün tartılmayın. Haftada bir kez, birebir kıyafetlerle, 12 saat açlık halinde, tuvalet sonrası tartılmak en gerçek sonucu verecektir. Her gün tartılmak, istenilen kilo düşüşünü yansıtmayacağı için motivasyon kaybına sebep olabilir.
-
Besin günlüğü tutmaya çalışın. Gün içerisinde yediklerinizi denetim edebilmek ve yapılan yanlışları fark etmek ismine tesirli olabilir.
Sağlıklı ve gerçek biçimde kilo vermek için; bu yazıda önerilen kilo kayıpları sağlanmalı ve sağlıklı beslenme hayatımıza adapte edilmelidir. Benim bu mevzudaki teklifim; bir beslenme uzmanı eşliğinde diyetinizin planlanması ve kilo takibinizin yapılmasıdır. Unutmayın ki; her birey kendine hastır ve beslenme sistemimiz bizlerin hayat standartlarına, beslenme alışkanlıklarımıza, günlük rutinimize ahenk sağlamalıdır. Daha süratli sonuçlar için bilimsellikten uzak ve içeriği muhakkak olmayan firmalara, eserlere, şok diyet listelerine prestij etmemek sıhhatimizi korumak ismine hayati ehemmiyet taşımaktadır.
Umarım bu blog yazısı süratli kilo verme mevzusuyla ilgili aydınlatıcı olmuştur. Daha fazlası için takipte kalmaya devam edin!
Sağlıklı günler dilerim.
Diyetisyen
Tip-2 Diyabet Hakkında
Bedenimizin hayati işlevleri gerçekleştirmesi için güce gereksinimi vardır. Bu güç de besinlerin içinde bulunan çeşitli moleküllerle karşılanır …
Yayınlanan
3 sene önceüzerinde
Haziran 30, 2022Tarafından
Doktor MakaleleriBedenimizin hayati işlevleri gerçekleştirmesi için güce gereksinimi vardır. Bu güç de besinlerin içinde bulunan çeşitli moleküllerle karşılanır. En kıymetlisi karbonhidratların yapı taşı olan glikozdur. Bedenin güç olarak kullanacağı glikozdan yoksun olması sonucu tip-2 diyabet dediğimiz kronik hastalık ortaya çıkar. Pankreasta insülin salgılayan hücrelerin doğuştan hasarlı olmasıyla tip-1 diyabet ortaya çıkar.
• Hücrelerin glikoz gereksinimini karşılamak için pankreastan insülin isimli hormon salgılanır. İnsülin kanda bulunan glikozun hücrelerin içine girmesini sağlar. Böylelikle güç için kullanılabilir.
• Lakin insülin bazen bu geçişi çeşitli nedenlerle sağlayamaz. İnsülin direnci dediğimiz hücrelerin insüline duyarsızlaşması yahut pankreasta insülin üreten hücrelerin zara görmesi hücrelerin glikozlanmasını önler. Kanda insülin ve glikoz artar yahut insülin yetersiz olur, yeniden kanda glikoz birikir.
• Açlık kan şekerinin 124 mg/dL, tokluk kan şekerinin ise 200 mg/dL üzerinde olması ile HbA1c pahasının 6,5 üzerinde olması ile teşhis konur.
• Görülme sıklığı;
1. Ailesinde şeker hastası olanlarda
2. Obez ve fazla kilolu olanlarda
3. Gebelik periyodunda şekeri yüksek olanlarda 4. Yaşlılarda
5. Bel etrafı ölçüsü bayanlarda 80 cm; erkeklerde 94 cm üzerinde olanlarda
6. Berbat lipid profili (LDL, T-KOL) olanlarda
7. Kronik gerilimi olanlarda
8. Uyku sorunu olanlarda
9. Ferritini (depo demir) yüksek olanlarda
10. Ürik asit düzeyi yüksek olanlarda
11. Sigara ve alkol kullananlarda
12. Berbat beslenme alışkanlıkları olanlarda 13. D vitamini düzeyi düşük olanlarda fazladır.
BESLENMEDE NELERE DİKKAT EDİLMELİ? Besin kümelerine nazaran beslenmemizde genel iyileştirmeler yapabiliriz.
• Süt eserlerinden yoğurt, kefir, süt ana yahut orta öğünlerde yemeğe eşlik etmeli.
• Karbonhidrat içeriği yüksek tahıl kümesinden kompleks karbonhidrat dediğimiz besinleri daha çok hayatımıza almalıyız. Esmer ekmekler (tam buğday, çavdar, ruşeymli gibi), tam buğday makarnalar, bulgur, esmer pirinç, karabuğday (greçka).
• Protein içeriği yüksek olan yumurta, peynir kahvaltılarda; et, tavuk, hindi, balık yemeklerde bulunmalı.
• Yağ içeriği yüksek sert kabuklu yemişler; ceviz, fındık, badem, fıstık, kaju, antep fıstığı, kabak çekirdeği orta öğünlerde tüketilmeli. Ayçiçek yağı, zeytinyağı, fındık yağı istikrarlı kullanılmalıdır.
• Zerzevat ve meyveler beslenmenin olmazsa olmazları, kısıtlanması gereken durumlar olmadığı sürece günde toplam 5-6 porsiyon tüketilmelidir. Şeker hastalığı olanlarda meyvelerin glisemik indeksleri ve glisemik yükleri kıymetlidir. Ona nazaran tüketim sağlanmalı, genelde kuru meyvelerden uzak durulmalıdır.
• Haftada 1-2 kez bitkisel protein kaynaklarından kurubaklagiller tüketilmelidir. Sulu yemek olarak yahut salatalarda haşlama olarak tercih edilebilir.
Pişirme teknikleri de sağlıklı beslenmede atlanmaması gerekn bir noktadır. Kızartma ve kavurma yerine fırında, haşlama, buğulama üzere usuller tercih edilmelidir.
Hamur işleri, işlenmiş besinler, rafine unlar, rafine şekerler, yüksek şeker içerikli paketli besinlerden uzak durmak kıymetlidir.
Konutta içeriğini bildiğiniz eserlerden sağlıklı tarifler üretilerek kekler, kurabiyeler yapılabilir.
Her bireyin sıhhat dataları; kan analizi sonuçları, sıhhat geçmişi farklıdır. Yaş, cinsiyet, ömür biçimi, günlük rutinler, yapılan işler, meslekler, etkinlik seviyesi üzere birçok farklılık beslenmeyi de şahsa özel olmaya itmektedir. En hoşu de böylesidir. Birebir meskenin içindeki insanlarda bile muhtaçlık ve istekler farklılık gösterir, herkes başka bir dünyadır.
Bireylerin günler, haftalar, aylar içinde bile rutinleri değişebilir. Yazın ve kışın yeme sistemleri değişebilir. Kronik hastalıklarda dikkat edilmesi gereken ortak noktalar olsa da beslenme şahsa nazaran planlanmalıdır.
Diyetisyenlerin beslenme üzerine bilgilerinden ve
yönlendirmelerinden faydalanmak, süreci uzman nezaretinde devam ettirmek kıymetlidir.
Tabipler, psikologlar, antrenörler, öbür sıhhat çalışanları ile koordineli çalışmak uzun vadede çok daha faydalıdır.
Diyetisyen
Vejetaryen ve Vegan Beslenme Üzerine
Vejetaryenlik, hayvansal besinlerin hudutlu tüketilmesi yahut hiç tüketilmemesi formundaki beslenme cinsidir. Veganlık ise daha sonlu ve …
Yayınlanan
3 sene önceüzerinde
Haziran 30, 2022Tarafından
Doktor MakaleleriVejetaryenlik, hayvansal besinlerin hudutlu tüketilmesi yahut hiç tüketilmemesi formundaki beslenme cinsidir.
Veganlık ise daha sonlu ve keskin olarak hayvansal hiçbir eserin tüketilmediği bir beslenme şekli olmasının yanında hayvanlardan elde edildiği için yün, ipek, deri üzere eserlerin; deneysel hayvanlardan yararlanıldığı için kozmetik, ilaç, diş macunu üzere eserlerin de kullanılmadığı; canlı eşitliliğinin savunulduğu bir hayat şekli ve dünya görüşü olarak karşımıza çıkmaktadır.
Vejetaryen Beslenme Çeşitleri
1. Semi-vejetaryenlik haftanın birtakım günlerinde et eseri tüketen kümedir.
2. Hayvansal eserlerden yalnızca süt eserlerini tüketenler lakto vejetaryenler 3. Süt eserleri ve yumurta tüketen küme lakto-ovo vejetaryenler
4. Yalnızca kümes hayvanları tüketenler polo vejetaryenler
5. Yalnızca balık tüketenler pesco vejetaryenler olarak isimlendirilirler.
Vegan Beslenme Çeşitleri
6. Zenmakrobiyotikler; zerzevat, meyve, kurubaklagil ve tahıllarla beslenirler. Kimileri yalnızca tahılları tüketir. Kimileri doymuş yağ, kolesterol ve rafine şekerlerden sakınırlar. Hayvandan elde edildiği için jelatini, içeriğinde süt bulunduğu için çikolatayı, arılardan elde edildiği için balı da tüketmezler.
7. Fruvitarianlar yahut Früitistler; meyve, botanik açıdan meyve sayılan kabak, domates üzere besinlerle ve sert kabuklu yemişlerle beslenirler. Besinlerin tekrar toprağa dönüp döngüye katılacaklarına inanırlar.
8. Ravistler, besinlerin pişirilmesi ile besin pahalarını kaybettiğini düşünüp yiyeceklerin pişmelerine inanmazlar.
Neden Vejetaryenlik?
Vejetaryen beslenme formu birinci olarak ekonomik nedenlerle ortaya çıkmıştır. Bitkilerin yetiştirilip tüketilmesinin hayvanlarınkinden daha az masraflı olması nedeniyle ve kaynakların devamlılığının düşünülmesi açısından önerilmiştir.
Budizm’de hayvanların kesilmesi, Hristiyanlık, Musevilik ve İslamda da birtakım hayvanların tüketimi çeşitli nedenlerle yasaklanmıştır.
Budizm, Jainizim ve Hinduizim din öğretilerine nazaran canlıyken hayvandan elde edilen eserlerin tüketimi hürdür.
Ünlü filozof Pisagor’un etik nedenlerle vejetaryenliği benimsemesi ve öteki insanların da ondan etkilenmesiyle Avrupa’da bu beslenme şekli yayılmıştır.
Günümüzde ise bilimsel araştırmaların da artmasıyla sağlıklı bir ömür geçirme, ekolojik dengeyi sağlama, iklim değişikliğini tedbire, gelecek kuşakların yaşayabileceği bir dünya bırakma üzere sebepler de etik nedenlerin yanına eklenmiştir ve insanların her geçen gün ilgisini çekmeye devam etmektedir.
Sıhhat Açısından Sakıncaları
Bilinçsizse uygulanması durumunda B12 vitamini, D vitamini, demir, kalsiyum ve çinko mineralleri açısından eksikliklere de yol açabilmektedir. Bunlar anemi ve osteoporoz üzere önemli hastalıklara sebebiyet verebilir.
1990’ların ortasından itibaren İsveç’teki birçok insan vegan beslenme üslubunu benimsedi. Bu değişikliğin temelinde etik nedenler yer alıyordu. Hayvansal olan yumurta, et, balık üzere eserlerin yerine -eşdeğer hale getirmeden- yalnızca bitkisel eserler tüketilmesi telaşlara neden oldu. Eksikleri gidermek ismine çeşitli besin öğesi desteklerden yararlanılmıştır.
Amerika Beslenme ve Diyetetik Akademisi ile İtalyan İnsan Beslenme Derneği’ne nazaran güzel planlanmış vejetaryen diyetlerinin kimi hastalıkların önlenmesi ve tedavisinde kâfi besin alımını sağlayıp sıhhat üzerine olumlu tesirleri olabilmektedir.
Sıhhat Açısından Faydaları
Vejetaryen beslenmede sıhhate faydalı olan antioksidan, lif, polifenol, karotenoid, flavonoid ve fitokimyasallar çokça bulunur.
İşlenmiş besin içeriği düşük bir beslenme biçimi olduğundan kalp hastalıkları, diyabet, kronik böbrek hastalığı üzere kronik hastalık riskleri öbür bireylerden daha düşüktür.
Yeterli bir beslenme programı ile bağışıklık sistemi güçlendirilip uzun ve sağlıklı bir ömür sürdürülebilir.
Vejetaryen beslenme üslubunda sıkça gördüğümüz zerzevat ve meyvelerin kardiyovasküler hastalıklar, birtakım kanser tipleri ve obezite üzere hastalıklar ile vefat riskini azalttığı bilinmektedir.
Kolorektal kanser riskinin vejetaryen beslenenlerde yahut et tüketimi az olan bireylerde düşük olduğu literatüre geçen bilgilerdendir.
Vejetaryenlerdeki yüksek potasyum alımının düşük hipertansiyon riskiyle bağlantılı olduğu bilinmekte, kan basıncı üzerine olumlu tesiri olduğu yorumu böylelikle yapılabilmektedir.
Makro ve Mikro Besin Öğeleri
Protein
Bitkisel beslenmede protein kaynakları olarak tahıl, baklagil ve düzgün kalite soya eserlerinin kullanıldığı bilinmektedir.
Rand ve arkadaşları hayvansal, bitkisel ve karma besin cinslerini incelediğinde azot istikrarı açısından fark bulamamış ve hayvansal yahut bitkisel beslenen bireylerin protein ihtiyacının benzeri olduğunu kanıtlanmışlardır.
Vejetaryenlerde aminoasitlerin, bilhassa esansiyel aminoasitlerin yetersiz olduğu düşünülmektedir. Bitkisel besinlerin esansiyel aminoasit ölçüleri düşük olduğundan çeşitli kombinasyonlar protein alımının artırılması gerekir.
Kurubaklagil ve tahılların birlikte tüketilmesi üzere.
Yağlar ve Yağ Asitleri
Vejetaryen/vegan beslenme çeşidi genel olarak toplam yağ, doymuş yağ ve kolesterol ölçüleri açısından vejetaryen olmayan diyetlere nazaran daha düşük düzeylere sahiptir.
Omega-3 yağ asitleri kalp damar sıhhati, enflamasyonun önlenmesi, retina ve beyin gelişimi üzere değerli vazifelere sahip olup en uygun kaynakları deniz eserleridir.
Uzun zincirli n-3 yağ asitleri, EPA ve DHA çoğunlukla balıklarda, yumurta ve alglerde bulunur.
Deniz eserleri, yumurta ve alg tüketimi az olan ya da olmayan vejetaryenlerin plazma ve fosfolipitlerindeki DHA seviyeleri düşük bulunmuştur.
Diyet Lifi
Buğday kepeği, meyve kabukları, tam tahıllar çözünmeyen lifler ortasında yer alır. Besinlerin bağırsaklardan geçiş mühletini arttırırlar. Kendileri insan bağırsağında sindirilmeyip birtakım besin öğelerinin de alımını engelleyebilirler. Bunlar ortasında esansiyel yağ asitleri ve magnezyum, kalsiyum, çinko, demir üzere kimi mineraller sayılabilir.
Vejetaryen bireyler, omnivorlara nazaran %50-100 daha fazla diyet lifi aldıkları ve mineral eksiklikleri de sıklıkla görüldüğünden alımlarına dikkat etmelidirler. Hazırlık ve pişirme formüllerine dikkat edilirse vitamin ve mineral eksikliklerinin önüne geçmek mümkündür.
Tip-2 diyabet riskinin vejetaryen bireylerde daha düşük gözlenme nedenleri ortasında yüksek lif alımları da sayılmaktadır.
Baklagiller, tahıllar, sebzeler ve meyvelerden yüksek lif alınması uygunlaştırılmış bağırsak ortamı ile iştah düzenlemesi sağlayarak kilo denetimi açısından yararlıdır.
Ayrıyeten yüksek lif ve düşük yağlı beslenme sayesinde bağırsak bakterilerinin kısa zinciri yağ asitleri sentezlemeleri artarak bağırsak mikrobiyomu gelişimi sağlanmış olur.
Çinko
Çinko hayvansal kaynak olarak et, karaciğer, balık, süt, yumurta, peynir; bitkisel kaynak olarak badem içi, ceviz, kuru fasülye, buğday kepeği, bulgur, buğday, soya fasülyesi, kaju fıstığı, ayçiçek tohumu ve mercimekte bulunmaktadır (22;8).
En yeterli kaynaklar hayvansal kaynaklar olduğundan vejetaryen bireylerde eksikliğiyle sık karşılaşılmaktadır. Ayrıyeten fitatlar, kalsiyum, fosfat, demir ve alkol alımının fazla olması çinko emilimini engelleyebilir.
Günlük 25 gram posa alımının üzerinde çıkılmamalıdır. Fasülye, tahıllar ve tohumların fitat içeriğini azaltmak için birkaç saat suda bekletmek faydalı olmaktadır.
D Vitamini
En düzgün kaynağı güneş olan D vitamininin etkin hali vejetaryen bireylerde et ve balık tüketen bireylerden daha düşük düzeylerde bulunmuştur.
Lakin D vitamini destekli besinler yahut suplemanlarını kullanmayan omnivor bireylerin de serum 25- dihidroksi vitamin D düzeylerinde de düşüklükler görülebilmektedir. Olağan serum D vitamini düzeylerini sürdürmek için D vitamininin bitkisel formu olan ergokalsiferol (D2 vitamini) desteği de tesirli olmaktadır.
Vejetaryen bireyler, D vitamini kaynağı olarak ultraviyole ışığı almış mayalar ve mantarlar, süt, portakal suyu, kahvaltılık gevrekler ve margarinler tüketilebilir.
B12 Vitamini
B12 vitamini ileumda emilip karaciğer ve hayvan kasında depolanmakta olup tabiatta yalnızca bu vitamini sentezleyen mikroorganizmalar tarafından üretildiğinden beşerler tükettikleri besinlerden ihtiyaçlarını karşılayabilmektedir.
Ekseriyetle B12 vitamininin en düzgün kaynakları et, süt, yumurta sakatatlar, ton balığı üzere hayvansal besinlerdir.
B12 eksikliği pernisiyöz anemi, inflamatuar bağırsak hastalığı, çölyak hastalığı, kısa barsak sendromu, megaloblastik anemi, bilişsel performans düşüşü ve nörolojik bozukluklara neden olabilmektedir.
Demir
En önemli vazifesi oksijen taşımak olup bağışıklık sistemini destekleme ve bilişsel performans için de gerekli bir mineraldir. En çok hayvansal eserlerde bulunur. Kurubaklagiller, tahıllar ve üzüm pekmezi de düzgün kaynaklardan sayılabilir.
Yeni literatür bilgilerine nazaran vejetaryen ve vejetaryen olmayanlarda demir yetersizliği anemisi oranları yakın görülmüştür. Premenopozal periyottaki bayan vejetaryenlarda yetersizliğe bağlı aneminin görülme sıklığının daha yüksek olduğu gözlenmiştir.
Tahıllarda bulunan fitatlar, okzalatlar ve tanenler demirle bileşikler yaparak emilimini engellerler. Ayrıyeten diyet lifi tüketimi, alüminyum, kalsiyum, çinko ve magnezyumun fazlalığı ile diyette proteinin yetersiz olması da demir emilimini azaltan faktörlerdendir.
Bitkisel eserlerdeki hem olmayan demirin biyoyararlılığını arttırmak için C vitamini ve sitrik asit üzere organik asitlerden faydalanılabilir. Emilimi engelleyecek fitat ve polifenol üzere bileşiklerin aktifliği de böylelikle azaltılabilir.
İstikrarlı bir beslenme sistemi ile bu yetersizliğin önüne geçmek mümkündür.
Kalsiyum
Kalsiyum kemik ve diş sıhhatine tesirinin yanında kanın pıhtılaşması, hücre içi ve dışındaki enzimlerin salınımı, hudut iletimi, kalp atımı kontrolü ve mineral istikrarı üzere kıymetli vazifelere sahiptir.
En düzgün kalsiyum kaynakları olarak süt ve süt eserleri, pekmez, susam, fındık, yeşil yapraklı sebzeler, baklagiller ve kuru meyveler, orta dereceli olarak yumurta ve yeşil sebzeler sayılabilmektedir.
Kalsiyum alım düzeyleri lakto-ovo vejetaryenlar ile omnivor beslenenlerde emsal olmasına rağmen öteki vejetaryen kümeler ve veganlarda daha düşüktür. Uzun vadede veganlarda kemik mineral yoğunluğu lakto-ovo vejeteryanlarda oran yüksektir.
Istanbul Obesity Center Achieves Global Success in 2024: Zero Complications in Obesity Surgery

Discover the Best Obesity Clinic in Istanbul: Istanbul Obesity Center
Vejetaryen ve Vegan Beslenme Üzerine

Maskelerin Koronavirüsten Koruma Düzeyleri

Ameliyatsız Zayıflama Yöntemi: Mide Botoksu

Kalp Kası Bandı Hastalığı (Miyokardiyal Bridge)
Trendler
-
Koronavirüs4 sene önce
Maskelerin Koronavirüsten Koruma Düzeyleri
-
Mide Botoksu4 sene önce
Ameliyatsız Zayıflama Yöntemi: Mide Botoksu
-
Kalp ve Damar Cerrahisi4 sene önce
Kalp Kası Bandı Hastalığı (Miyokardiyal Bridge)
-
Genel Cerrahi4 sene önce
Mide botoksu nedir? Mide botoksu yaptıranlar nasıl bir yol izliyor?
-
Tüm Makaleler4 sene önce
Ejakülatör Kanal Kisti
-
Tüm Makaleler4 sene önce
Penis Büyütme Nedir? İşe Yarıyor Mu?
-
Kalp ve Damar Cerrahisi4 sene önce
Küçük Kesi İle Kalp Ameliyatları
-
Kalp ve Damar Cerrahisi4 sene önce
Kalp Deliği (ASD) Hakkında Herşey