İdrar yollarından taş düşürmeye çalışan hastalar bu periyodu çok düşünceli yaşayabilir. Doğum sancısından bile makûs olabilen ağrıların nedeni taşın bu süreçte, idrar yollarını tıkamasıdır. Birden fazla böbrek taşları hastalar tarafından az ya da çok ağrılı bir biçimde tıbbi yardım olmadan düşürülebilir.

Aşikâr bir müddet içerisinde düşürülemeyen taşların ağrı yanında enfeksiyon, idrarda kanama, böbrek işlevlerinin bozulması üzere riskler taşıması nedeniyle üroloji uzmanı tarafından görülerek uygun tedavilerin planlanması gerekir.

Aşağıdaki durumlar böbrek taşlarının erken bulguları olabilir. Kesinlikle bir üroloji uzmanı ile görüşülmesi gerekir:

• Böbrek bölgelerinde (yan ve sırta doğru) şiddetli ağrı
• Bulantı-kusma
• İdrarın kanlı çıkması
• Ateş-titreme
• Bulanık idrar
• İdrar yaparken yanma
• İdrar yollarını tıkamayan yahut kısmi tıkayan taşlar hiç rahatsızlık vermeyebilir ve teşhis konamadan çok iri boyutlara ulaşabilir.

5mm çapındaki taşın düşme mümkünlüğü yaklaşık %50 ‘dir.

10mm.den büyük taşlar ise düşmez kabul edilir.

Günümüzde artık idrar yolu taşları uygun tedavi yolları planlanarak – açık cerrahilere gerek kalmadan – süratli ve emniyetli bir halde tedavi edilebilmektedir.

Geçirilen girişimsel tedaviler sonrası böbrek ve aşağı idrar yolları mümkün olduğunca taşsız hale gelmelidir. Kalan taş kesimleri yeni taş oluşumları için nüve oluştururlar.

Böbrek Taşı Nedir?

ÖncekiSonraki

123

Böbrekler tarafından kandan süzülen beden için gereksiz fazla sıvı idrar biçiminde atılırken beraberinde atılan birtakım katı unsurlar bazen idrar yollarının içinde çökerek böbrek taşlarını oluşturur.

İdrarı oluşturan suyun az, beraberinde atılan hususların fazla olması yanında idrar içinde bulunan taş oluşumunu engelleyici kimi unsurların azlığı da farklı kristallerin idrarda çökmesine neden olur.

Çok değişik sayı, büyüklük ve yapıda taşlar görülmektedir.

Böbrek Taşları Neden Oluşur?

ÖncekiSonrakTaşların büyük bir kısmı kalsiyum içerikli olmasına karşın birçok vakit idrar içindeki kalsiyum ve öteki birtakım kimyasalların seviyeleri olağan hudutlardadır. Çok antrenman yapan, sıcak iklimlerde yaşayan, sıcak ortamlarda çalışmak zorunda olan şahıslar daha çok terleme ile sıvı kaybettiklerinden idrar ölçüleri azalır. Konsantre hale gelen idrar içinde taşların oluşma mümkünlüğü çok yükselir.

Kalsiyum, oksalat, ürat, sistin üzere kimyasalların idrarda çok seviyelerde bulunması taş oluşumunu kolaylaştırır.

İdrar yollarında enfeksiyon varlığında, olağan yapıda olmayan böbreklerde ve ailesinde taş hastalığı hikayesi olanlarda taş oluşumu daha fazla görülür.

Ayrıyeten, kullanılmakta olan mide asidini azaltıcı ilaçlar (antasidler), kalsiyum, D vitamini, C vitamini, kortizon, birtakım antibiyotik ve idrar söktürücü ilaçlar da taş oluşumuna yer hazırlayabilir.

Böbrek Taşlarının Hepsi Birebir Yapıda mıdır?

İdrar yollarında çok farklı yapıda taşlar oluşabilir.

Kalsiyum taşları en sık görülen taşlardır. Sıklıkla kalsiyum oksalat bazen de kalsiyum fosfat yapılarında oluşurlar. Kalsiyum ve oksalat idrarda fazla ise bu cins taşların oluşumuna neden olurlar. Bedendeki paratiroid hormonunun fazlalığı, kanser, birtakım böbrek hastalıkları bu tıp taşlara yer hazırlayabilir.

Enfeksiyon taşları ekseriyetle iri böbrek taşları halinde karşımıza gelirler. Kimi mikroorganizmaların idrardaki üreyi parçalayan enzim salgılamasıyla alkali hale gelen idrarda çöken taşlardır. Bayanlarda daha sık görülür.

Ürik asit taşları etten güçlü diyetle beslenenlerde oluşan asit yapıdaki idrarda çöken taşlardır. Gut hastalığı ve kimi kemoterapiler oluşumunu kolaylaştırır. Direkt çekilen röntgen sinemalarında görünmeyen taşlardır. Ultrasonografi ve bilgisayarlı tomografi incelemeleri ile teşhis konur.

Sistin taşları sistin metabolizmasının bozuk olduğu durumlarda görülebilen taşlardır. Çok az görülür fakat sık nüks ederler.

Böbrek Taşı Kimlerde Oluşur?

Erkeklerde 2-3 misli daha fazla görülür. Taş hikayesi olan hastaların yarısında sonraki on yıl içinde tekrar taş oluşumu görülmektedir.

Başka kimi risk faktörleri:

• 20-40 yaş ortasındakiler
• Ailede taş hikayesi
• Tek ya da olağandışı yapıdaki böbrekler
• Sık idrar yolu enfeksiyonu geçirenler
• Kullanılmakta olan ilaçlar (bazı idrar söktürücüler, antasidler, guatr ilaçları)
• Proteinden varlıklı beslenenler
• Ekseriyetle az su içenler
• Fazla hareket etmeyenler, yatalak hastalar
• Kimi ince barsak hastalıkları yahut ameliyatları geçirmiş olanlar
• İdrarda kalsiyum, oksalat, ürik asit üzere minerallerin yüksek seviyelerde bulunması
• İdrarda sitrat azlığı (sitratın taş oluşumunu önleyici tesiri vardır)
• İdrar pH’ındaki değişiklikler (çok düşmesi ya da çok yükselmesi)

Böbrek Taşlarında Bulgular Nelerdir?

Böbrek içinde yerleşmiş olan taşlar şayet idrar akışını engellemiyorsa şiddetli ağrıya neden olmaz. Bel ve sırt bölgelerinde hafif adale ağrısı gibisi yakınmalar olabilir. Böbreğin tamamı taşla dolu olduğu halde hasta hiç rahatsızlık hissetmeyebilir.

• Ağrı: İdrar yolu taş hastalığının en değerli bulgularından olan ağrı taşın idrar yolunu tıkadığı durumlarda ortaya çıkar. Tıkanmanın ani ve tama yakın olması şiddetli taş sancısına neden olur. Ağrının nedeni taşın gerisindeki idrar yolu içinde basıncın artmasıdır. Doğum sancısından bile berbat olduğu biçiminde tariflenebilen ağrı sırasında sıklıkla bulantı, kusma gözlenir. Ağrı, taş böbrek çıkışını tıkıyorsa ya da üretere (böbrekle mesane ortasındaki kanal) yeni girmişse, ekseriyetle böbrek üzerinde yahut sırtın yan tarafında hissedilir. Taşın aşağıya hakikat inmesiyle birlikte ağrı da kasıklara yanlışsız yer değiştirir.

• İdrarda kanama: İdrar yollarında taşı olan hastalarda görülebilen öteki bir bulgu ise çoklukla idrar renginin hafif pembeleşmesi halinde tariflenen idrarda kanamadır. Ayrıyeten idrarın bulanık ve tortulu gelmesi, kokulu idrar yapma üzere bulgular da olabilir.

• Enfeksiyon: İdrar yolu taş hastalığına sıklıkla enfeksiyon eşlik eder. İdrar yaparken yanma, sık idrara çıkma üzere bulgular görülebilir. Enfeksiyonun böbrekleri etkilediği durumlarda yüksek ateş gözlenebilir.

Böbrek Taşlarında Teşhis Nasıl Konur?

ÖncekiSonraki

123

Kimi böbrek taşları genel sıhhat muayeneleri sırasında çekilen sinemalarda tesadüfen saptanır. Daha sıklıkla şiddetli ağrı ve idrarda renk değişikliği olan hastalarda yapılan idrar analizi ve ultrasonografik görüntüleme ile teşhis konur.

Böbrek ve mesane ortasındaki kanal (üreter) içine girmiş taşların teşhisinde ultrasonografik inceleme yetersiz kalmakta, bilgisayarlı tomografi ile net teşhis konması mümkün olmaktadır. Kontrast vererek çekilen görüntüleme yollarında ise böbrek işlevleri yanında idrar yolları anatomisinin değerlendirilebilmesi de mümkün olmaktadır.

Böbrek Taşları Neye Yol Açar?

Böbrek taşları rahat düşürülebiliyorsa ekseriyetle önemli bir sorun oluşturmazlar. Taşa bağlı tıkanıklık çok uzun müddetli olmadığı sürece kalıcı bir hasar yaratmaz. Lakin farkına varılmadan tıkanıklık devam ederse enfeksiyon ve kalıcı böbrek hasarları gözlenebilir. Çok sık nüks eden taşlarda, tıkama ile birlikte enfeksiyon varlığında, iri taşlı, sık ameliyat geçiren hastalarda vakit içinde böbrek işlevlerinde değişim gözlenebilir.

Böbrek Taşları Önlenebilir mi?

Taş rahatsızlığı yaşayanların yaklaşık yarısı sonraki 10 yıl içinde tekrar taş oluşumu ile ilgili sorun yaşamaktadır. Birtakım şeylere dikkat ederek taş oluşum riski en aza indirilebilir :

• Günde yaklaşık 2 litre idrar çıkaracak kadar sıvı alınmalıdır (önemli kısmı su olarak).
• Taşların büyük kısmı kalsiyum içerikli olduğundan evvelce kalsiyumlu besinler yasaklanırken günümüzde kalsiyumun taş oluşumunu önleyici tesirinin bile olduğu saptanmıştır. Lakin çok az durumlarda (barsaktan kalsiyum emilimi çok olan, çok yüksek dozda kalsiyum tabletleri alan hastalar gibi) kalsiyum, taş oluşum riskini arttırmaktadır.
• D vitamini destekli yiyecekler ve kalsiyum bazlı antasitlerden kaçınılmalıdır.
• Hayvansal besinler çok tüketilmemelidir.
• Diyette tuz kısıtlanmalıdır.